به انگیزه تغییر سیستم نمایش 35 میلیمتری به سیستم پخش دیجیتال در سینماها

یادداشت من پیرامون سینمای دیجیتال و سینمای 35 میلیمتری؛ چاپ شده در روزنامه بانی فیلم (7 دی 1392):

به انگیزه تغییر سیستم نمایش 35 میلیمتری به سیستم پخش دیجیتال

برای شروع، این بهتر است پرسیده شود؛ آیا سیستم نمایش دیجیتال و ضبط فیلم به صورت دیجیتالی مزیتی را به سینما افزوده است؟

جواب قطعاً بله است. سیستم دیجیتال با توجه به سهولت استفاده، ارزانی فوق العاده زیاد، راحتی در نقل و انتقال روی رسانه های مختلف جهت نمایش دیجیتال، تدوین دیجیتال و صداگذاری دیجیتال و نیز سهولت در ذخیره سازی، قطعاً و بی شک مسیری است که در سینمای تمامی کشورها بایستی پیموده شود.

سیستم آنالوگ یا نمایش 35 میلیمتری، سیستمی کامل، بلوغ یافته و قدرتمند بود؛ شکوه این سیستم به تمام و کمال در پرده های عریض نمایش با پوزیتیو 70 میلیمتری، ماندگار شده است. سیستم نمایش فیلم پوزیتیو 70 میلمتری به همراه 6 کانال صوتی مجزا روی پرده های عریض سینه راما، تروکاژهای بی نظیر فیلم «ده فرمان» ساخته سیسیل. ب. دمیل دوربین های با کیفیت ویستا و پاناویژن، نمونه های بارزی از این اوج ارتقای فنی در هنر -صنعت و رسانه عظیم سینما هستند.

سیستم نمایش دیجیتال فیلم، به مثابه نمایش فیلم 35 میلیمتری، سیستمی صنعنتی – ارجینال – غیر ویدئویی و  حرفه ای است. این سیستم حداقل هایی را برای ارئه کیفیت فنی در سالن های سینما عرضه می دارد. این طور نیست که فایل های ویدئویی رایج و معمولی را بتوانیم به اسم سینمای دیجیتال وارد نمایش کنیم.

بعضاً چنین تصور می شود که سیستم دیجیتال بهتر از سیستم نمایش و فیلمبرداری به ترتیب با پوزیتیو 35 میلیمتری و نگاتیو 35 میلیمتری است. این تصور در خوشبینانه ترین حالت نیز تصوری به کل باطل است. تصویر حاصله در سینمای 35 میلیمتری آنقدر قدرت تفکیک پذیری دارد که هنوز با وجود به میان آمدن چندین ساله ویدئوی HD، هنوز در تصویر حاصله تفاوتی اساسی چه در میزان تفکیک پذیری، چه در میزان پذیرش دامنه کنتراست توسط ویدئوی HD و چه در پذیرش پله های بیشتر دیافراگم در ایجاد نسبت های نوری همراه با کنتراست. تفاوت زیادی با ویدئوی HD دارد. (یاد دوست عزیزی افتادم که به سایت انجمن سینمادارن ایران ایمیلی ارسال کرده بود و از سینماداران می خواست با ویدئوی HD فیلم پخش کنند، این دوست عزیز غافل، نمی دانست که کیفیت پخش سینماها بالاتر از کیفیت ویدئوی HD است.)

باید توجه داشت که پخش فیلم توسط سیستم نمایش دیجیتال در دنیای امروز، با میزان تفکیک پذیری 2K یا 4K صورت می پذیرد. چیزی که کیفیت ویدئوی HD در برابر آن طاقت نخواهد آورد.

سیستم نمایش فیلم به صورت HD با رزولوشن  1920x1080با سیستم اسکن Progressive قادر است ویدئویی بسیار با کیفیت و با جزئیات را برای نمایش فراهم آورد. اما سینمای دیجیتال تحت هیچ شرایط با ویدئوی HD معنی پیدا نمی کند. بنابراین نیازمندی سینمای دیجیتال به کیفیتی بسیار بالاتر از این حد تفکیک پذیری است.

سینمای دیجیتال در حوزه پخش و اکران با توجه به هزینه بالای 3 میلیون تومانی و یا حتی بیشتر تهیه کپی یک فیلم حداقل 90 دقیقه ای راهگشای کمبود و توقف تولید پوزیتیو است. همان طور که پیشتر کداک آمریکا و کمپانی بزرگ «فوجی فیلم» ژاپن تولید و پخش محصولات فیلمبرداری و نمایش 35 میلیمتری را متوقف نمودند. فوجی فیلم از مارس 2013 (اسفند سال 91) تولید و فروش فیلم های رولی (Negative و Positive) را متوقف نمود. در این بحرانِ تهیه نگاتیو و پوزیتیو 35 میلیمتری، وارد کنندگان به فکر وارد نمودن فیلم پوزیتیو از کمپانی بلژیکی AGFA COLOR افتادند ولی چون این کمپانی نیز آخرین تولیدات خود را به کشورمان تحویل داد بنابراین تفکر تغییر سیستم نمایش به فکر مسئولان سازمان سینمایی رسید. باید این را باور کرد که کداک با تمامی آن شکوه و بزرگی و قدرت خود مقابل سیل سهولت های سیستم دیجیتال، بالاخره کنار رفت... حالا راحت تر می توان آن را باور کرد.

به دلیل آشنایی ضمنی نگارنده با دستگاه های نمایش فیلم 35 میلیمتری، در صورت تهیه قطعات نایاب و اصل این نوع سیستم نمایش به دلیل از رده خارج شدن این نوع سیستم، با داشتن آینه مرغوب با ضریب انحنای مناسب جهت کانونی نمودن نور روی پرده و لامپ های زنون (Zenon) اصل؛ سیستم نمایش فیلم 35 میلیمتری، کنتراست و میزان روشنایی بسیار قابل توجهی را عرضه می دارد؛ طوری که هیچ سیستم نمایش ویدئویی دیگری با این کیفیت عملاً وجود ندارد.

برای مثال با پروژکتوری با قدرت نمایش 1920 x 1080 نیز پیکسل های تصویر حاصله روی پرده سینما در ردیف های نزدیک به پرده سینما به صورت دانه دانه و با فاصله از هم روی پرده نقش می بندد. ولی در سیستم نمایش فیلم با پوزیتیو 35 میلیمتری چه در ردیف های اول سینما و چه در ردیف های آخر، کیفیت نمایش فیلم بدون گرینی شدن و یا تشخیص بافت فیلم توسط مخاطب می شود. گرچه در بسیاری موارد برای مخاطب معمولی و عام سینما، (مخاطبانی که این روزها در سینماها آنان را نمی بینیم) سیستم دیجیتال و آنالوگ تفاوت آنچنانی برایشان نخواهد داشت.

سیستم فیلمبرداری با نگاتیو 35 میلیمتری اصولاً هیچ مشکلی نداشت الا اینکه تهیه کنندگان سینما، پولی برای خرج کردن در این سیستم پرهزینه نداشتند. اضافه بر آن مثلاً در سینمای کشورمان تهیه نگاتیو 35میلیمتری آنقدر گران شده است که دیگر نشود حتی تصور فیلمسازی 35 ملیمتری را با سینمای بخش خصوصی را کرد. مضاف بر اینها هزینه تبدیل نسخه فیلم 35 میلیمتری به ویدئویی با حداقل اسکن 2K نیز هزینه های زیادی را برای سینمای به دور از توجیهات اقتصادی سینمایی مثل سینمای ایران دارد. این تبدیل به این جهت است که برای صداگذاری و نیز تدوین از کامپیوتر استفاده می شود. لکن هنوز سیستم فیلمبرداری، روی فیلم 35 میلیمتری متمرکز است.

استفاده از صدای فراگیر 7 کاناله یا صداگذاری DTS عملاً با این سیستم به دلیل نبود سخت افزارهای مورد نیاز در کشور ما ابداً امکان پذیر نبود و فیلم هایی با اسامی سینمای فاخر، با بودجه دولتی و حمایت های مستقیم دولت و مجلس، برای صداگذاری به کشورهایی نظیر تایلند، فرانسه و هنگ گنگ فرستاده می شد؛ تا آنان برای ما صداگذاری دالبی را انجام دهند.

چیزی که اگر تهیه کننده ای مثل  «تاد اِی او» را هم داشتیم قطعاً با وجود هزینه های بسیار، به دلیل تحریم کشورمان توسط کمپانی های عظیم هالیوودی تولید و نمایش فیلم به مشکل برمی خورد.

با به وجود آمدن چنین وضعیت دشواری و در آستانه منسوخ شدن کار با پوزیتیو 35 میلیمتری سینمای هر روز، وابسته تر به دولتِ ما نیز در حال تغییر به سمت دیجیتالی شدن قرار دارد. در مورد کیفیت پخش فیلم با سیستم دیجیتال 2K باید عرض شود که نمایش فیلم با پوزیتیو، کیفیت بهتری را برای نمایش در شرایط ایده آل عرضه خواهد داشت. نمایش با سیستم 4K دیجیتال، کیفیتی بهتر از سیستم نمایش 35 میلیمتری ارائه خواهد داد. با این شرط که اصول فیلمبرداری و تبدیل دیجیتال را نیز با سیستم اسکن4K  به درستی انجام دهیم.

متأسفانه طی سال های اخیر به دلیل تحریم های شدید کشورهای صاحب قدرت و تجربه در زمینه پیشرفت های تکنولوژیک سینما علیه کشورمان، قطعات آپارات های 35 میلیمتری شامل لامپ های زنون، کلیه قطعات مکانیکی و الکتریکی این دستگاه ها تقریباً نایاب شده است و سینماداران کشور که با هزینه های سنگین سینماداری در اقتصاد ناخوش احوال سینمای کشورمان متحمل سختی های بسیاری هستند؛ برای تهیه لوازم یدکی دستگاه های نمایش 35 میلیمتری به مشکلات فراوانی برخورده اند؛ چیزی که موجب شده است انبارهای سال های پیش این قطعات نیز خالی گردند و یا با واسطه های چندین و چند باره تا 10 برابر قیمت اصلی به دست سالن های سینما برسد.

لذا این تصور که چرا سینمای 35 میلیمتری در ظاهر و نه در باطن کم کیفیت تر شده است؛ آن است که قطعات اصلی، مرغوب تقریباً موجود نیستند یا دست قدرت های دولتی به تسخیر درآمده اند.

خرید تجهیزات سینمای 35 میلیمتری، چه در حوزه نمایش و چه در حوزه تولید از سال های خریداری شده به بعد با فاصله ای نسبتاً طولانی همراه بوده است. صنعت نمایش سینمای ایران حتی پا به پای این عرصه (تولید و نمایش 35 میلیمتری) نیز حرکت نکرده؛ بماند که بخواهد پیشرفتی داشته باشد. ادوات و تجهیزات نمایش و تولید کشور ما یا اساساً بسیار قدیمی است یا اینکه محصولاتی فاقد کیفیت و دوام برای استفاده هایی طولانی مدت، نظیر سینماهایی که در طول چند دهه، کمتر مجال به روز شدن می یابند، است.

بگذرد که در سینمای دیجیتال هم درگیر همین گرفتاری ها هستیم. مثلاً فیلمبرداری دیجیتال را با دوربین های غیر حرفه ای و آماتوری این حوزه انجام گرفته می شود؛ که در صورت اکران چه با سیستم 35 میلیمتری و چه با سیستم نمایش دیجیتال با افت کیفیت شدید همراه خواهد بود و لازم است سینماداران، پخش کنندگان و وارد کننگان این تجهیزات فکری به حال مخاطبین گریز پای سینما داشته باشند. تا کیفیت پایین اکران نیز دلیلی موجه برای کمتر شدن مخاطبان سینماها نگردد.

هر محصولی با طول عمر مشخص، تولید و پشتیبانی می شود گرچه  شدت تحریم ها علیه کشور ما باعث بروز بسیاری از مشکلات در سینمای ایران شده است؛ ولی اصولاً چه تحریم باشد و چه نباشد برای سیستمی که از عمر ساخت آن 40 سال گذشته باشد، انتظار پشتیبانی و گرفتن خدمات از سازنده امری واهی است.

بنابراین کیفیت پایین سیستم نمایش فیلم 35 میلیمتری چه در حوزه تهیه کنندگی سینما و چه در حوزه سینماداری درگیر با مسائل مختلف و روبه افزایشِ مشکلاتِ اقتصادی است. بهترین دلیل برای تغییر نیز همین مسئله صرفه اقتصادی در ساز وکار ساخت و نمایش فیلم های سینمایی است که سینما را به سمت دیجیتالی شدن سوق داده است.

کمبودهای ما در حوزه تهیه نگاتیو، منوکروم های مختلف، فیلم های پانکرو ماتیک، تهیه اینترمدیات ها به دلیل عدم تمکن اقتصادی تهیه کنندگان ماست که خب با شرایط به وجود آمده از دست آنها نیز عملاً کاری برنمی آید و باید فکر از بالاترها نسبت به سینما اصلاح شود و در صورت بهبود شرایط عمومی سینما و ایجاد امنیت و ثبات کاری مناسب برای تهیه کنندگان و سرمایه گذاران این عرصه، ورود و استفاده از تکنولوژی های روز سینما، برای مخاطبین قابل دسترس تر خواهد بود. باید توجه داشت که به علت همین کمبودهای اقتصادی سینمای ایران حتی چرخه نمایش دیجیتال نیز در کشورمان به درستی پیاده نشده است و در چند سال آینده مجبوراً بایستی تغییراتی را در همین سیستم های دیجیتالی موجود انجام دهیم چیزی که در کشور ما در مورد هر پدیده جدید دیگری مسبوق به سابقه بوده است.

باید بپذیریم که در سطح سینمای 35 میلیمتری، سینمای ایران هرگز به بلوغ کامل در حد استانداردهای صنعت سینما نرسید؛ چه در نمایش و اکران و چه در حوزه فیلمبرداری 35 میلیمتری. به این دلیل همان طور که قبلاً هم اشاراتی بدان شد، نباید سیستم 35 میلیمتری نمایش را بی کیفیت، حقیر، عقب مانده و یا با اغماض کمتر پیشرفته دانست چرا که امکان توسعه این بعد از سینما حداقل در کشورهایی نظیر ایران، به هیچ وجه به دلیل عدم وجود سرمایه گذاری مطمئن و نیز به دلیل نبود نگاه حرفه ای در سطح تهیه کنندگان سینمای ایران، می شود گفت که کمتر تهیه کننده ای حاضر می شود برای کیفیت فنی مطلوب فیلمبرداری و نمایش، هزینه ها را چندین برابر کند.

برای از میان نرفتن کیفیت نمایش در سیستم دیجیتال، باید تهدیدات این حوزه را با نگاه به آینده بررسی کرد. آنچه در بدو امر به نظر مهم می رسد، شامل این موارد است:

الف) خریداری و تجهیز سینماهای کشور توسط محصولات کمپانی هایی با مارک های جهانی.

ب) دوام و پایداری کیفی دستگاه های نمایش.

ج) پشتیبانی فنی مناسب.

د) انطباق با نیازهای نمایش در سال های آینده.

************************************************************************************

کمپانی های بزرگ در صنعت سینمای جهان تولید تجهیزات تخصصی و فنی حوزه نمایش و پخش دیجیتال را بر عهده دارند. از حدود 10 الی 15 سال گذشته که استفاده از پخش دیجیتال در دنیا فراگیر شده است، کمپانی های بنامی در تولید سرورهای نمایش و پروژکتورهای مناسب سیستم 2K، پیشرفت های قابل توجهی را در زمینه پیشبرد فناوری نمایش دیجیتال کسب کرده اند. لازم به ذکر است خریداری و تجهیز و پشتیبانی تجهیزات نمایش دیجیتال باید توسط کمپانی ها و برندهای معتبر این عرصه صورت گیرد، تا پایداری و کیفیت مناسبی را در این حوزه شاهد باشیم.

در آخر بهتر است از کیفیت، دوام و پایداری دستگاه های نمایش فیلم های 35 میلیمتری نیز یاد کنیم که بعید به نظر می آید تجهیزات دیجیتالی جدید دارای چنین پایداری کیفی مطلوبی باشند.

لازم است از وارد کنندگان تجهیزات نمایش دیجیتال این سوال را کنیم که در حال حاضر، مهمترین برند تولید کننده تجهیزات نمایش دیجیتال در جهان چیست؟ و یک پیشنهاد و آن هم اینکه آیا بهتر نبود بر اساس الگوی درجه بندی سینماها، سینماهای مطلوب تر از امکانات نمایش D-Cinema برخوردار می بودند؟ چیزی که از اصول درجه بندی نیز خارج نیست!!

نویسنده: مرتضی طالب پور